Η Μαμουλάδα
Κοινότητα Μαμουλάδας
Περιγραφή
Η κοινότητα Μαμουλάδας αποτελείται από δυο οικισμούς, έναν ορεινό και έναν ημιορεινό. Αρχικά δημιουργήθηκε ο ορεινός οικισμός που σήμερα αναφέρεται άτυπα ως Άνω Μαμουλάδα για να ξεχωρίσει από την Κάτω Μαμουλάδα.
Από τα μισά του 19ου αιώνα οι κάτοικοι της Μαμουλάδας άρχισαν να αναζητούν στην πεδινή χώρα γη για καλλιέργεια και για χειμερινή διαβίωση των ζώων τους. Έτσι δημιουργήθηκε ο οικισμός της Κάτω Μαμουλάδας, ο οποίος βρίσκεται τρεισήμισι χιλιόμετρα δυτικά της πόλης Ναυπάκτου, στους πρόποδες των λόφων Πούλιανη και Διασέλι σε υψόμετρο 120 μέτρων από τη θάλασσα. Στην αρχή ο οικισμός Κάτω Μαμουλάδας χρησιμοποιήθηκε για ξεχείμασμα. Αργότερα όμως αρκετοί κάτοικοι εγκαταστάθηκαν μόνιμα και καλλιεργώντας τα κτήματα τους και αναζητώντας παράλληλα κάποια απασχόληση στα κοντινά αστικά κέντρα για να συμπληρώσουν το εισόδημά τους. Οι δύο αυτοί οικισμοί δεν συνορεύουν και ως εκ τούτου δεν αποτελούν ενιαία εδαφική οντότητα. Οι κάτοικοι όμως είναι οι ίδιοι, αφού μετακινούνται ανάλογα με την εποχή πότε στην καλοκαιρινή κατοικία και πότε στη χειμερινή κατοικία τους. Για τον λόγο αυτόν η κοινότητα Μαμουλάδας παρουσιάζει μια ιδιάζουσα και μοναδική περίπτωση ως προς την γεωγραφική της οντότητα, καθότι αποτελείται από δυο οικισμούς (Άνω και Κάτω) χωρίς να έχουν οι οικισμοί αυτοί εδαφική σύνδεση μεταξύ τους. Το πρόβλημα αυτό δημιουργήθηκε το 1938 μετά την απόσπαση της Αφροξυλιάς σε ξεχωριστή κοινότητα.
Το στοιχείο της εδαφικής συνέχειας αποτελεί προϋπόθεση για έναν δήμο ή μια κοινότητα, διότι δεν μπορεί να νοηθεί κοινοτική περιφέρεια διακεκομμένη σε μη συνεχόμενους μεταξύ τους οικισμούς. Για τον λόγο αυτόν επινοήθηκε μια αναγκαστική και από τον νόμο επιτασσόμενη εδαφική σύνδεση με λωρίδα γης πλάτους 200 περίπου μέτρων η οποία ξεκινάει από την Κάτω Μαμουλάδα και περικλείει σε σχήμα ημισελήνου τα εξωτερικά όρια της κοινότητα Αφροξυλιά μέχρι να συναντήσει τον οικισμό της Άνω Μαμουλάδας.
Η λωρίδα αυτή ξεκινάει από το παλιό γεφύρι Βαρειάς διέρχεται τον οικισμό Τσάση και ακολουθώντας βορειοανατολική πορεία παράλληλα με τα όρια της Αφροξυλιάς φτάνει μέχρι την κορυφή της πλαγιά του όρους Ριγάνι στη θέση Αγκαθάκι (κοντά στην πέμπτη από την κορυφή του βουνού ανεμογεννήτρια) όπου συναντά τα όρια της Άνω Μαμουλάδας. Με τον τρόπο αυτό αποφεύχθηκε η δημιουργία δυο Κοινοτήτων, της Άνω Μαμουλάδας και της Κάτω Μαμουλάδας, όπως έγινε με πολλά χωριά που είχαν διαφορετική χειμερινή και καλοκαιρινή διαμονή.
Η συνολική έκταση του διαμερίσματος ανέρχεται σε 7.928 στρέμματα. Συνορεύει με τα δημοδιαμερίσματα: Βελβίνα, Πιτσιναίικα, Ριγάνι, Φαμίλα, Νιόκαστρο, Αφροξυλιά.
Όνομα
Ανοίγοντας την εγκυκλοπαίδεια του Παπύρου στο λήμμα Μαμουλάδα, διαβάζουμε:
Μαμουλάδα: Οικισμός της ομώνυμης κοινότητας, της επαρχίας Ναυπακτίας, του Νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας. Βρίσκεται βορειοδυτικά της Ναυπάκτου, στις πλαγιές των Ορέων Ναυπακτίας, σε υψόμετρο 860. Κατά τις απογραφές του 1971 και του 1981 δεν υπήρχαν μόνιμοι κάτοικοι.
Μαμουλάδα (Κάτω —): Χωριό, έδρα της κοινότητας Μαμουλάδας, της επαρχίας Ναυπακτίας, του Νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας. Κάτοικοι 360 (1971), 313 (1981). Βρίσκεται 4 περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Ναυπάκτου, σε υψόμετρο 120.
Για την προέλευση του ονόματος Μαμουλάδα δεν κατέστη δυνατόν να συγκεντρωθούν αξιόπιστες πληροφορίες.